Hồn ma Giáng Sinh theo lý giải bác sĩ

Một lão già cô độc ngồi bó ró ở nhà vào một tối Giáng sinh nọ, bỗng đâu một loạt khách bất ngờ kéo đến viếng thăm nườm nượp, nhưng toàn là ma: đầu tiên là linh hồn trăn trở của ông bạn già Marley, đối tác kinh doanh đã chết từ lâu, theo sau là bộ ba bóng ma của các Giáng sinh Quá khứ, Hiện tại và Tương lai. Một đêm đầy những biến động liên hồi… Đến sáng, con người cô độc bất hạnh ấy đã vụt sáng chói thành biểu tượng của tinh thần tôn mừng lễ Noel. Tất nhiên, đây là câu chuyện kể về lão già keo kiệt Ebenezer Scrooge theo cách Charles Dickens thuật tả trong tiểu thuyết “A Christmas Carol” của ông.
Nhưng cũng có một cách khác để thuật lại câu chuyện trứ danh này. Truyện như sau: Có một người đàn ông cao tuổi không có vấn đề y tế nào đột nhiên có những biến đổi đột ngột về trạng thái tinh thần xảy ra nơi họ. Trạng thái ấy đặc trưng bởi sự rối loạn nhận thức và ảo giác sống động về những bạn bè và người thân, khiến ông ta rơi vào trạng thái sảng trí và hưng phấn thái quá. Đây cũng là một cách mô tả về Ebenezer Scrooge - nhưng dưới con mắt một bác sĩ. Điều gì đã gây ra những triệu chứng bất thường ấy? Có thể chăng đã diễn ra một số quá trình bệnh lý của cơ thể đã đưa đến những trải nghiệm phi thường của Scrooge?

Dickens vốn có tiếng về tài lập biểu kê biên trình tự thời gian về hành vi của con người khéo léo và chính xác. Các nhân vật của ông thảy đều được mổ xẻ tỉ mỉ và thấu đáo. Giới độc giả bác sĩ đã nhận xét về độ chính xác về chẩn đoán mà Dickens miêu tả các nhân vật của mình – có nhiều miêu tả trong số đó hiện được công nhận là tình trạng bệnh lý, nhưng vào thời của Dickens, những miêu tả thực nghiệm về bệnh l‎ý học của ông chưa được thực hiện và hiểu đầy đủ.

Trong “A Christmas Carol”, người ta đã dành nhiều sự chú ý cho chú bé Tim. Điều gì đã gây ra chứng liệt cơ, và nếu nặng thêm, có thể giết chết chú bé, bệnh l‎ nào mà tại thời điểm đó có rất ít phương pháp trị liệu hiệu quả? Hai lý thuyết gây sôi nổi nhất cho rằng bé Tim bị bệnh lao hoặc thiếu vitamin D.

Về phần Scrooge. Ông ta thường được hiểu như là một biểu tượng ẩn dụ hơn là một người có thật. Sự biến đổi của ông ta được xem như một phản ánh về ý nghĩa thực của lễ Giáng sinh, hơn là về mặt sinh lý học cơ thể con người. Nhưng Scrooge cũng được miêu tả thật tỉ mỉ những tính cách đặc thù giống như những con người đã từng sống ở London vào thế kỷ 19. Có thể có một số thực tế sinh l‎ý cơ thể đàng sau ẩn dụ này chăng?

Điều gì có thể xảy ra với ông già đơn độc đó vào đêm Giáng sinh? Điều gì có thể là diễn biến song song trong cơ thể phía sau các ảo giác của màn đêm? Đọc truyện, ta thấy chính Scrooge cũng có chẩn đoán của riêng mình: bị ngộ độc thực phẩm. Ông ta nói với hồn ma của Marley rằng: Ông bạn đây có thể chỉ là hệ lụy do một miếng thịt bò chưa được tiêu hóa, một miếng mù tạt, một mẩu phô mai, một miếng khoai tây luộc chưa chín. Xem ra thì có nhiều phần do thứ nước sốt cà chớn tôi ăn tạo nên hơn là việc ông bạn thực sự đội mồ về đây, dù ông bạn là ai! Ergotism (bệnh nhiễm cựa đen lúa mạch) đã được biết là gây ra ảo giác và rối loạn nhận thức từ tận thời trung cổ.

Hay những triệu chứng này có thể là do nhiễm trùng chăng? Tại một thời điểm, Scrooge run rẩy và đổ mồ hôi. Đây là nỗi sợ hay sự biểu hiện sốt cơ thể? Nhưng Scrooge đã nhiễm loại trùng gì mà có thể ập đến và rút đi nhanh như vậy?

Sa sút trí tuệ là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra các thay đổi trạng thái tinh thần ở người cao tuổi. Những bệnh nhân mất trí nhớ nghiêm trọng dường như đôi khi sống lại các trải nghiệm từ quá khứ. Họ tưởng tượng ra các chuyến thăm, thậm chí các cuộc trò chuyện với bạn bè và thành viên gia đình đã chết từ lâu. Nhưng bệnh mất trí nhớ thường chậm và tiến triển dần dà. Làm thế nào Scrooge có thể tiếp tục các tác vụ phức tạp trong công việc kinh doanh của mình nếu ông đã mắc hội chứng Alzheimer tiệm tiến vừa đủ để gây ra những ảo thị này?

Hay Scrooge bị thống phong (đột quỵ)? Chứng apoplexy - như ta đã biết - vào thời điểm đó là nguyên nhân gây ra tử vong và tàn tật phổ biến. Đột quỵ xảy ra khi một phần não đột nhiên bị thiếu máu. Khi điều này xảy ra ở vùng giữa não, nó có thể gây ra ảo giác sống động. Chất lượng của những ảo giác mà Scrooge trải qua phù hợp với những ảo thị hậu đột quỵ, vốn được miêu tả chuyên môn như là những thị kiến có màu sắc sống động và thường xảy ra sau khi trời tối. Và những thị kiến này xuất hiện đột ngột cũng như cơn đột quỵ.

Khi xem xét những khả năng khác nhau này, tôi nhận ra mình cần một ý kiến ​​từ người thứ hai. Tôi tìm đến bác sĩ Chance Algar, một người độc giả cẩn thận và là một nhà thần kinh. Ấn tượng ban đầu của ông về các trải nghiệm của Scrooge là một cơn đột quỵ kèm theo ảo giác, rất nhiều khả năng gây ra những sự hụt hẫng về thể chất –gây tê liệt cục bộ hoặc những thay đổi về thị giác, cảm giác. Không có gì trong số này được thấy rõ ràng ở Scrooge: sáng hôm sau ông ta nhảy khỏi giường và chạy đến bên cửa sổ; ông nhìn và nói mà không gặp khó khăn gì. Từ những gì chúng ta thấy được, Scrooge rõ ràng không tệ hơn sau thử thách khủng khiếp của mình? Vậy những cảnh ma Scrooge đã thấy chỉ đơn giản là một thủ pháp miêu tả văn học, hay chúng đã phản ánh một số hiện tượng quan sát được?

Chance đọc lại thật kỹ cuốn sách để đưa ra chẩn đoán hợp lẽ của mình. Ngày hôm sau anh gọi cho tôi, nói đây là chứng mất trí nhưng không phải dạng phổ biến nhất - không phải bệnh Alzheimer, hay chứng mất trí do nhiều cơn đột quỵ nhỏ gây ra. Không, đây là một chứng được mô tả gần đây gọi là chứng mất trí cơ thể Lewy. Về mặt triệu chứng, căn bệnh này nằm ở điểm giao giữa bệnh Alzheimer và bệnh Parkinson và lần đầu tiên được công nhận hoàn toàn vào năm 1996. Chance giải thích, “Mặc dù thoạt trông, có vẻ Scrooge là người không có vấn đề y tế nào, tôi đã bỏ lỡ một số manh mối tinh tế trong mô tả của Dickens. Những từ được sử dụng để miêu tả Scrooge có thể áp dụng cho nhiều người mắc bệnh Parkinson như: vô cảm, cứng nhắc, gần như bất động. Dickens viết, “Sự lạnh lùng trong ông ta làm đóng băng cứng những nét hằn già nua của ông ... làm cứng dáng đi”. Ông cũng bị run và biểu hiện bị mất trí nhớ kỳ lạ, một triệu chứng phổ biến của bệnh Parkinson. Nhưng những dấu hiệu đặc trưng của bệnh mất trí Lewy mới là dấu mốc thực sự trong việc chẩn đoán này: các ảo giác sống động và chi tiết về bạn bè và người thân là phổ biến nơi hội chứng đó. Và giống như những hình ma của Scrooge, những ảo thị nhìn thấy thường mang dáng vẻ thật đau khổ, thật đáng sợ. Cuối cùng, trong chứng mất trí Lewy, ảo giác lại xảy ra sớm và thường xuyên trước khi người bệnh đi đến thiếu hụt nhận thức cách rõ rệt. Tôi đọc lại cuốn sách với tâm trí chẩn đoán lần nữa. Chẩn đoán này phù hợp, nói rõ lên rằng Dickens đã thực sự xác định được một căn bệnh một thế kỷ rưỡi trước khi y học làm điều đó. Còn việc chuyển đổi kỳ diệu của Scrooge sau đó từ keo kiệt, khắc khổ đến vị tha và cho đi thì không chứng cứ bệnh học nào có thể giải thích điều đó. Có lẽ đó là phép màu thực sự của câu chuyện và là ý nghĩa thực sự của lễ Giáng sinh.