Miệt Thứ là miệt nào?

Có một vùng đất đặc biệt ở cực nam đất nước, nơi các vùng đất không mang tên gì mỹ miều mà chỉ được gọi theo thứ…

Cửa ngõ đi vào miệt này là Tắc Cậu. Tắc Cậu có nghĩa là con rạch tên Tắc, cũng là nơi khởi đầu của con kênh xáng (gọi là rạch Xẻo Rô) do người Pháp đào sẽ dẫn ta lần lượt qua vùng đất của Thập Cậu (mười con rạch). Vì cứ lấy thứ mà gọi tên nên vùng Thập Cậu này có tên là Miệt Thứ.
Nghe "Em Về Miệt Thứ" Hương Lan hát 


Trong ca cổ hầu như nhiều người đã rất quen thuộc câu vọng cổ 1 của bài "Hoa tím bằng lăng" bằng giọng đặc sệt miền nam của Thanh Kim Huệ như sau: "Con rạch Cái Thia chảy dìa Tắc Cậu, con sáo qua sông con sáo đậu hiên nhà..."
Nghe Hoa Tím Bằng Lăng (tân cổ)Thanh Tuấn-Thanh Kim Huệ hát

Bến phà Tắc Cậu nằm ngay đầu con rạch Xẻo Rô chảy ra sông Cái Lớn. Rạch Xẻo Rô chảy dọc song song với biển và cách biển chừng 6km chảy từ Rạch Giá hướng về Cà Mau. Cứ xuôi dìa Cà Mau dọc kênh xáng Xẻo Rô khách sẽ lần lượt đi qua mười ngã ba rạch tẻ chảy ra biển. Tại mỗi ngã ba dân cư đông đúc họp thành thị trấn. Ngã ba rạch đầu tiên của Miệt Thứ là Thứ Hai. Vì sao không có thứ một? Vì do theo cách gọi của người miền nam, như việc gọi người anh cả trong gia đình là anh hai vậy

Các cơ quan hành chính cấp huyện, xã nhưng vẫn giữ tên đã có từ xưa như: thị trấn Thứ Ba (trung tâm huyện An Biên), Thứ Bảy (trung tâm xã Đông Thái), Thứ Chín (trung tâm xã Đông Hưng), thị trấn Thứ Mười Một (trung tâm huyện An Minh).

Một điều thú vị là giữa Thứ Chín và Thứ Mười sau này người dân còn đào thêm một con rạch dẫn ra biển, và đặt tên là thứ… Chín Rưỡi (khu vực ấp Thạnh An, xã Đông Thạnh, huyện An Minh ngày nay)…

Xưa nói đến “miệt thứ”, người ta thường hình dung ngay một nơi xa xôi, bất trắc, hoang vu. Dân vô miệt thứ được coi như toàn là thành phần “bất hảo”. Đó là những người trốn nợ, tá điền chống lại địa chủ rồi trốn, trai gái yêu nhau trốn nhà đi do gia đình không thuận họ nên đôi, và có cả một số kẻ trộm cướp bị truy nã... nhưng nói chung là những người nghèo dắt díu nhau vô đây. Họ chỉ có cái xuồng là tài sản duy nhất. Rồi họ đốn lá che chòi ở, cắt dây choại phơi khô bện dây đem bán. Dây choại ở đây mọc thành rừng, chắc, dài và dai như dây mây. Ngày xưa cất nhà, dựng cột, dừng vách, đan vó, bện đăng, làm lợp bắt cá tôm... thảy đều dùng dây choại. Vùng này trên cơm dưới cá. Khoét lõm ruộng chừng vài công, cấy lúa là có gạo ăn. Cá dưới rạch thò tay xuống bắt lên cả rổ.

Rồi những người đi ăn ong cứ vô rừng tràm kiếm mật ong đem ra chợ Rạch Giá bán, đổi lấy vải may quần áo, đóng thêm ghe xuồng, mua tủ bàn ghế, sắm máy Kohler chạy tới lui. Cuộc sống dễ thở nên người trong vùng rủ thêm bà con, bạn bè ở các nơi khác như Mỹ Tho, Bến Tre, Vĩnh Bình, Cần Thơ... qua lại làm ăn. Dân cư dần đông đúc.

Ấn tượng mạnh với chúng tôi là hình ảnh những cô gái lái vỏ lãi máy chạy “hù hù” như canô trên rạch tóe nước trắng xóa. Một chị địa phương giải thích, do ở đây địa bàn sông nước nên thay vì trên đó chị em chạy xe máy thì dưới đây chị em chạy vỏ lãi tới lui mua bán làm ăn.

Ấp Xẻo Nhàu - quê nhà văn Sơn Nam - nơi kênh Thứ Chín Rưỡi trổ ra biển, vốn xưa kia là một xóm biển nghèo khổ thì nay tấp nập ghe tàu neo đậu, trên bờ nhiều nhà lầu 2-3 tầng. Người dân không còn bơi xuồng đốn lá cất chòi, cắt dây choại bện kiếm sống nữa mà đã chạy vỏ lãi máy ào ào, cất nhà kiên cố, mở dịch vụ cung cấp xăng dầu, nước đá, vận chuyển hải sản và nuôi tôm làm giàu. Miệt thứ ngày nay không còn xa xôi, u ám nữa.

Nói đến Miệt Thứ, không thể không nói đến U Minh, xin mời các bạn cùng tham dự một chuyến đi thú vị... VỀ LẠI U MINH... ĂN ĐẶC SẢN

Nằm trong hệ rừng U Minh rộng lớn, rừng tràm U Minh Hạ (Cà Mau) nằm xuôi theo dòng sông Trèm Trẹm, sông Cái Tàu và sông Đốc, tiếp giáp với rừng U Minh Thượng (Kiên Giang). Rừng U Minh Cà Mau có tổng diện tích lên tới 35.000ha, trong đó hơn 8.000ha được công nhận vườn quốc gia. Vườn quốc gia U Minh Hạ, là khu dự trữ sinh quyển lớn của khu vực đồng bằng sông Cửu Long nói chung và miền đất Mũi nói riêng. Vườn quốc gia U Minh Hạ chia thành bốn phân khu: 1) khu bảo tồn hệ sinh thái rừng tràm, 2) khu phục hồi và sử dụng bền vững hệ sinh thái ngập nước, 3) khu hành chính 4) vùng đệm. Rừng U Minh Hạ là nơi sinh sống của 176 loài thực vật cùng 23 loài thú, 41 loài chim, 36 loài bò sát, 11 loài lưỡng cư, 37 loài cá và nhiều loài quý hiếm khác. 

Ngoài các phân khu quan trọng, vùng đệm rộng 25.000ha đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo sự phục sinh của các loài đặc hữu của rừng U Minh Cà Mau. Hệ sinh thái rừng tràm U Minh có 6 tháng ngập nước và 6 tháng khô hạn. 

Cây tràm chiếm ưu thế tuyệt đối, được trồng trên thảm đất than bùn. Ngoài ra, nơi đây còn là thánh địa của móp, năn, sậy hay các loài dây leo đa dạng. Rừng U Minh Hạ không chỉ hoang sơ bởi cỏ cây, sông nước chằng chịt mà còn bởi những truyền thuyết về cuộc đời bác Ba Phi gắn với những con vật tưởng chừng chỉ có trong tưởng tượng như loài trăn khổng lồ, cá sấu khổng lồ… Nếu có dịp ghé thăm rừng U Minh Hạ gần rừng U Minh Thượng, du khách sẽ được trải nghiệm trên thuyền vỏ lãi, lênh đênh qua các con sông, con rạch. Khi đó, bạn có thể ngắm nhìn một khoảng trời Cà Mau lấp lánh, ẩn hiện giữa tán rừng bạt ngàn, hay len giữa thảm bèo, giữa lau sậy trắng phau, đưa tay vớt nước, đùa nghịch. Hoặc du khách có thể thuê xuồng vào rừng câu cá, cùng người dân tát mương bắt cá ở Cà Mau, bắt lươn, đi hái bồn bồn, sen, súng,… 

Thưởng thức đặc sản rừng U Minh tại chỗ chắc chắn là sức hút khó cưỡng với du khách. Bạn sẽ được theo chân những người thợ vào rừng lấy mật ong, thử một lần ăn ong non chấm mật tươi vừa cắt xuống. Hoặc ngồi dưới tán cây rừng lai rai cá lóc nướng trui, bồn bồn muối, chuột đồng chiên cùng rượu trái giác rất thú vị. Đêm buông xuống, ngả lưng trên chiếc võng đung đưa, ngắm trời trăng, tận hưởng làn gió đồng nội trong trẻo, miên man trong dòng xúc cảm về đất rừng phương Nam bạt ngàn. Đối diện với khu du lịch rừng U Minh Hạ là vườn quốc gia U Minh Thượng của tỉnh Kiên Giang, cũng là một trong những điểm du lịch hấp dẫn. 

Gỏi nhộng ong chắc là đặc sản độc đáo nhất của rừng tràm U Minh. Người thợ lấy nhộng ong khéo léo tháo lấy tổ của chúng, đem xuống nhúng trong nước sôi, chọn lấy các nhộng ong sạch, dùng chế biến ra đủ thứ món xào, cháo, lẩu… nhưng hấp dẫn nhất có lẽ là trộn gỏi. Nhộng ong đem xào cùng hành phi thơm, cho thêm gia vị cho ngấm rồi đổ vào bát, trộn đều với bắp chuối non đã bào nhỏ, đậu phộng giã nhỏ, rau hẹ và một chút rau thơm xắt nhỏ, thêm ít mắm chua ngọt và đảo đều là đã đủ hương vị cho một món ăn đặc sản độc đáo. Mặc dù là món ăn tưởng chừng đơn giản nhưng không phải lúc nào cũng có nhộng ong, bởi vậy không phải dễ dàng để du khách được thưởng thức gỏi nhộng ong khi tới đây. 

Lẩu mắm U Minh cũng là một trong số những đặc sản độc đáo của rừng U Minh. Món này hấp dẫn bởi trong đó sử dụng cá mắm sặc rô mề, cá lóc to hay lươn làm nguyên liệu chính, kết hợp với nhiều loại rau đồng đặc trưng ở vùng ngập mặn. Ngoài ra, lẩu còn có thể cho thêm thịt cua đồng, ốc hay thịt ba chỉ tuỳ khẩu vị từng thực khách. 

Bồn bồn là một loại rau chỉ có ở vùng đất miền Tây. Lớn lên bởi phù sa bồi đắp nên được kể vào hàng rau sạch và nhiều chất dinh dưỡng, đặc biệt có thể chế biến thành nhiều món với hương vị khác nhau như xào tôm, trộn gỏi, muối dưa để ăn chấm với cá kho,… Bồn bồn được bóc vỏ, lấy phần củ hũ và phần thân non ngâm với muối, sau một tuần là có thể thưởng thức.