Nên khôn khéo trước tính đố kỵ vì nó ẩn giấu sự tàn phá khôn lường

Cho dù những gì bạn đang có là kết quả của những ngày làm việc chăm chỉ, bạn vẫn có thể trở thành đối tượng ghen tị của người khác. Cũng hệt như vậy, dáng vẻ ngoại hình của bạn, thứ chẳng mấy liên quan gì đến những thành quả bản thân của bạn, vẫn có thể gây ra sự ghen tị nơi người khác.

Chúng ta thường không bỏ thì giờ lưu tâm phân tích cõi lòng những người ghen tị, nhưng những người nhận chịu sự ghen tị có thể cảm thấy không thoải mái, thậm chí khổ sở nữa. Hãy tưởng tượng có một kẻ không thích, thậm chí ghét bạn vì bạn có một tính cách riêng, một món sở hữu, hoặc một đặc quyền mà người này rất muốn có và đang thiếu. Cảm xúc ghen tị có thể được kích hoạt trong những hoàn cảnh có liên quan đến một thẩm định so sánh trên bình diện xã hội, khi ai đó nhận ra rằng bạn có một tài sản, nết tính, hoặc thành tựu có tác động làm giảm mất những sắc thái phía bên họ. Những kích hoạt này thường đi cặp kè bên cạnh những phẩm chất đáng ngưỡng mộ, nhưng bản thân sự ngưỡng mộ thì thiếu vắng lòng thù tức do sự ghen tị. Trong cả hai trường hợp, mọi người đều trầm trồ, khen tặng về bạn hoặc món vật bạn sở hữu. Tuy nhiên, hương vị của sự ghen tị làại chát đắng, trong khi lòng ngưỡng mộ thì ấm áp, ngay cả khi sự biểu lộ ấy tạo ra cảm trạng hơi không thoải mái nơi người được ngưỡng mộ.

Các nhà nghiên cứu thấy rằng con người thường mất thì giờ và dụng công sức nhiều để nghĩ về người họ ghen tị, chú ý các chi tiết, nhớ đúng thông tin của người đó nhiều hơn với người họ không ghen tị, và sự ghen tị đó có thể gây trở ngại cho kỹ năng thu hoạch của họ. Bởi đó, nếu bạn tham dự một sự kiện, và bạn là người bị ghen tị, rất có thể những người khác đều tập trung vào thông tin hoặc những chi tiết về bạn và hành vi của bạn. Qua ngày mai, họ có thể nhớ về bạn nhiều hơn bất cứ ai khác tại sự kiện đó. Thật đáng sợ phải không bạn, tuy nhiên có một thực tế là sự bận tâm vào đối tượng ghen tị khá là hoạt động hấp dẫn, cả khi nó là một sự lãng phí thời gian.

Với ước muốn “điều chỉnh lại” các tiêu chuẩn hòng trung hòa mối trong lòng, những kẻ ghen tị với bạn sẽ phải làm động tác “dìm hàng”, giảm tầm phát huy của bạn đi, hay đề cao, nâng tầm bản thân họ, hoặc làm cả hai. Lòng ghen tị có thể khiến cho kẻ ganh tị bận rộn mãi trong các công thức so sánh và cứ so đi đo lại giá trị bản thân của họ chiếu theo những số liệu họ ghi nhận từ bạn. Mặc dù máu ghen tị có thể thôi thúc kẻ ganh tị “đạp đổ” vị trí của người bị ghen tị, hoặc trong ao ước hoặc trong thực tế, ghen tị cũng có thể khiến cho họ làm việc chăm chỉ hơn để mong đạt được những gì mà “kẻ đáng ghét” đang có.

Một số hãng quảng cáo sử dụng thói ghen tị như công cụ tiếp thị hiệu quả, vì sản phẩm chỉ bán chạy nhất khi chúng khơi lên sự ghen tị nơi người tiêu dùng. Các nhà tâm lý đã phát hiện rằng những nỗ lực phấn đấu để đạt được danh phận của đối tượng ganh tị ảnh hưởng nhiều đến lựa chọn của người tiêu dùng, như mong muốn sản phẩm "xanh" khi mua sắm nơi công cộng (nhưng không biểu lộ nơi riêng tư) ngay cả khi những sản phẩm đó đắt hơn các sản phẩm tương đương. Không chỉ ốm o vì ganh tị, nhiều người cũng hao mòn vì thèm khát được ghen tị. Những người mua xe ô tô lai chạy cả xăng-điện cho biết khi mua họ cân nhắc nhiều nhất về ảnh hưởng xã hội và sự thể hiện :tiến bộ” hơn hẵn cân nhắc về chất lượng và vẻ bắt mắt của món hàng.

Lòng ganh tị có thể gây nguy hiểm cho người bị ghen tị. Ví dụ, bạn có nên tin người ghen tị với bạn không? Nếu bạn tham gia đàm phán, bạn có thể có lúc cần chú ý đối tác của bạn có biểu hiện lòng ghen tị không. Các nhà nghiên cứu nhận thấy nếu so sánh xã hội tồn tại trong đàm phán, ví dụ bên đối tác nghĩ rằng cuộc sống của bạn tốt hơn bản thân họ, thì sự ghen tị được kích hoạt sẽ thúc đẩy thói lừa đảo. Hơn thế, lòng ghen tị còn giúp người khác tìm lý để biện minh cho hành vi lừa đảo của mình. Những cảm xúc được kích hoạt như ghen tị có thể tác động không lợi vào các quyết định đạo đức, thậm chí có thể đem lợi thế lại cho một số người khi họ không xứng đáng nhận nó.

Tuy nhiên, có nhiều cách để giảm sự ghen tị của ai đó nhằm vào bạn. Tỏ ra sốt sắng, hay giúp hoặc ân cần với người nuôi lòng ghen tị với bạn là một sách lược hay có thể giúp giảm đi các hiệu ứng phá hoại của tâm tính xấu này. Theo các nhà nghiên cứu, những người sợ bị ghen tị có xu hướng hành xử theo cách ủng hộ vào hội đoàn, cộng đồng của những người có thể ghen tị với họ. Các chuyên gia này nhận thấy những người tài giỏi có thể sử dụng một chiến lược “xảvan áp lực” như vậy để làm giảm tác động phá hoại của lòng ghen hờn, và hoạt động của họ lại còn có thể giúp cải thiện tình hình những người thấp thua hơn họ.

Thế nhưng những người muốn nhận được sự ghen tị và ngưỡng mộ có ý thức gì hay không? Lẽ tất nhiên, việc đạt được một danh phận đáng khen ngợi hoặc đáng ngưỡng mộ là bằng chứng hữu hình cho thấy bạn xứng đáng, và điều này có thể đảo ngược ảnh hưởng của một số bất công trong nhận thức trước đây đã làm tổn thương cảm giác tự hào tự tôn của bạn. Sự ganh đua luôn nhuốm màu sắc của mong muốn đạt được sự công nhận qua việc được ngưỡng mộ hay bị ghen tị. Tuy nhiên, ở mọi lúc, sự ngưỡng mộ có thể biến thành sự ghen tị, và ngay tại thời điểm đó bạn có thể đối mặt với sự nguy hiểm của lòng đố kỵ.

Vậy nên nếu khi nào bạn tình nghi rằng cảm xúc ảnh hưởng đến hành vi và quyết định của con người, hãy lùi một bước và thảo hoạch ngay ra một đối sách “giảm áp” khéo léo, vì nguy cơ bạn sẽ bị gây thiệt hại do lòng đố kỵ… khá lớn đó!