Đương
nhiên, ông đã hứng những chỉ trích nặng nề từ các đồng nghiệp đương thời. Họ nhạo
báng Epicurus, gán ông ngay cái nhãn hiệu hedonist, tức người theo chủ nghĩa dật
lạc, ngụy triết gia. Tin đồn còn đến mức họ đồn thổi Epicurus mỗi tối đều phải
ních đủ mười món ăn xa xỉ mới thôi, tin đồn khác nói ông thường tham gia vào
các cuộc hành lạc với nhiều phụ nữ cùng một lúc. Sự thật thì Epicurus nghèo khó
sống cuộc sống thật đạm bạc ở nông thôn. Chế độ ăn uống chỉ gồm nhiều hơn chế độ
khổ hạnh một chút gồm bánh mì, trái ô-liu và thỉnh thoảng một lát phô mai để bồi
chất. Thuyết giảng hăng say cho đến cuối đời, Epicurus đã dành nhiều thời gian
trứ tác vô số bài viết có tác dụng kích thích tư tưởng, và vẫn được trích dẫn rất
nhiều năm sau khi ông qua đời.
Một
trong những câu nói nổi tiếng nhất của ông tóm tắt nguyên tắc cốt lõi nền tảng
cho giáo thuyết của ông: “Đừng làm hỏng mất những gì bạn đang có bằng cách ham
muốn những thứ bạn không có; hãy nhớ rằng những gì bạn đang có được bây giờ đã
từng là những thứ bạn chỉ ao ước và hy vọng."
Đây
là một trong những lời hay ý đẹp của Epicurus nói về hạnh phúc. Ông bày tỏ rằng
tất cả mỗi chúng ta đều phạm sai lầm khi tìm kiếm hạnh phúc và giải pháp nào
cho những sai lầm này là những gì tôi sẽ thảo luận trong bài viết này.
1. Nuôi dưỡng tình bạn thực sự
Trái
ngược những câu chuyện bịa đặt xung quanh nhân cách của Epicurus,
nhà triết gia không mảy may quan tâm đến tình dục hay chuyện yêu đương
lãng mạn. Ông cho rằng sự vướng bận các quan hệ lãng mạn là nguyên nhân gây ra
những phiền lụy đau khổ của chúng sanh. Thay vào đó,
Epicurus khuyên rằng nên tạo dựng những tình bạn chân thật làm
nền cho hạnh phúc của chúng ta. Tình bạn thật không bị hủy hoại bởi sự
cay nghiệt, ghen tuông và oán giận thường có trong các mối quan hệ
lãng mạn. Vậy, thay vì tìm kiếm miệt mài những người tình hoặc bạn tình, ta
nên dành thời gian nuôi dưỡng vun trồng những mối quan hệ tích cực
với bạn bè hay hơn.
Tình
bạn chỉ có vấn đề duy nhất, ông nói, là chúng ta không thấy bạn bè của mình đáp
ứng đủ. Phải chật vật, vật lộn với cuộc sống, chúng ta thường bỏ
bê những người thân tình nhất vì theo đuổi các mục tiêu lợi
ích riêng. Ngoài ra, nhiều người trong chúng ta ít sẵn sàng mở
lòng hoàn toàn với bạn bè bởi vì chúng ta lo sợ họ không đáng tin cậy, hoặc là chúng
ta sẽ bị từ chối. Chúng ta có thể có nhiều bạn bè và người quen,
nhưng không phải tất cả đều được kiến thiết chu đáo, nơi tràn trề sự
tin tưởng và cởi mở tấm lòng.
Tình
bạn thật không bị hủy hoại bởi sự cay nghiệt, ghen tuông và oán giận thường
có trong các mối quan hệ lãng mạn. Vậy, thay vì tìm kiếm miệt
mài những người tình hoặc bạn tình, ta nên dành thời
gian nuôi dưỡng vun trồng những mối quan hệ tích cực với bạn
bè hay hơn.
Tình
bạn chỉ có vấn đề duy nhất, ông nói, là chúng ta không thấy bạn bè của mình đáp
ứng đủ. Phải chật vật, vật lộn với cuộc sống, chúng ta thường bỏ
bê những người thân tình nhất vì theo đuổi các mục tiêu lợi
ích riêng. Ngoài ra, nhiều người trong chúng ta ít sẵn sàng mở
lòng hoàn toàn với bạn bè bởi vì chúng ta lo sợ họ không đáng tin cậy, hoặc là chúng
ta sẽ bị từ chối. Chúng ta có thể có nhiều bạn bè và người quen,
nhưng không phải tất cả đều được kiến thiết chu đáo, nơi tràn trề sự
tin tưởng và cởi mở tấm lòng.
Trong
khi Epicurus không nêu rõ ràng những đặc điểm nào thể hiện tình bạn thực sự,
nhà triết học Stoic Seneca sau đó đã xem xét lại triết lý Epicurean
và đưa ra một số hướng dẫn chi tiết các tiêu chí của những mối quan hệ
tích cực và có ý nghĩa. Seneca cho rằng những người bạn thật sự sẽ
phát tỏa và truyền cảm hứng khiến chúng ta tự tu bồi và
trở nên hạnh phúc thêm hơn. Người bạn thật ắt phải để các lợi
ích tốt nhất của chúng ta trong tim họ. Những bạn tốt nhất không
chỉ phản ánh sở thích của chúng ta mà còn phản ảnh những giá trị của chúng
ta. Seneca khuyên rằng, khi sau cùng chúng ta quyết định một người nào
đó nên được chấp nhận vào cuộc sống của chúng ta, chúng ta nên chào đón họ
hết lòng và tin tưởng họ đầy đủ.
Khi
anh viết thư cho bạn mình Lucilius, "Suy ngẫm trong
một thời gian dài cho dù bạn sẽ thừa nhận một người nhất định cho tình bạn của
bạn; nhưng khi bạn quyết định thừa nhận anh ta, hãy chào đón anh ấy bằng cả
trái tim và tâm hồn bạn. Hãy mạnh dạn nói chuyện với anh ấy như với chính mình…
Hãy coi trọng anh ấy là trung thành và anh sẽ làm cho anh ấy trung thành. ’
Những
mối quan hệ như vậy sẽ giúp chúng ta có cuộc sống tốt đẹp hơn, yên bình hơn. Đó
là trụ cột hạnh phúc đầu tiên.
2. Sản xuất ra những tạo phẩm có ý nghĩa
Điều
tiếp theo mà nhiều người trong chúng ta cảm thấy cần thiết để được hạnh phúc là
sự giàu có. Mặc dù các ý tưởng của Epicurus đã cách đây gần hai nghìn
năm, ngày nay chúng ta lại càng có nhiều động lực để
theo đuổi tiền bạc hơn bao giờ hết.
Vì
đến mức ấy, phần lớn chúng ta dành toàn bộ cuộc sống làm việc chăm chỉ với hy vọng
một ngày nào đó chúng ta sẽ có đủ tiền để mua một ngôi nhà đắt tiền và nghỉ
hưu sớm. Nỗi ám ảnh với việc kiếm tiền sẽ giúp chúng ta làm việc
không ngơi, khiến ta mệt mỏi và chịu đựng nhiều căng thẳng cùng bất
hạnh.
Epicurus
lập luận rằng chìa khóa để hài lòng trong cuộc sống lao động không ở chỗ
kiếm được nhiều tiền, mà ở chỗ đang làm ra những sản phẩm có ý
nghĩa cho đời. Khi này, chúng ta đều cảm thấy chúng ta đang tạo nên sự
khác biệt, cảm giác chúng ta đang góp phần vào việc biến thế giới
trở thành một nơi tốt đẹp hơn cho tha nhân.
Để
sống hạnh phúc, điều quan trọng là phải yêu công việc của mình. Thay vì
ngán ngẩm suốt từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều mỗi ngày
trong một công việc mà bạn ghét cay ghét đắng, hãy tìm cách khám
phá bằng cách nào bạn có thể tạo ra ý nghĩa cho đời và hỗ trợ người khác.
Hãy
theo lời của Charles Dickens, “No one is useless in this world who
lightens the burdens of another.“ (Không ai là vô dụng trong thế
giới này khi họ cất nhẹ gánh nặng của người khác.”
3. Học cách sống hạnh phúc với tối thiểu nhu cầu
Cuối
cùng, Epicurus khuyên nhủ chúng ta hãy tu thiết chỉnh sửa các mong muốn. Chúng
ta cứ hay cố lấp đầy những khoảng trống trong cuộc sống bằng cách chạy theo những
ý muốn và thèm khát của mình, chẳng hạn phấn đấu cật lực để kiếm thêm tiền, có
được hình thể đẹp cơ bắp hay có một người tình diễm mơ. Chúng ta không ngừng
theo đuổi mong muốn mình với hy vọng rằng, bằng cách đạt được chúng, cuối cùng
chúng ta sẽ cảm thấy hạnh phúc. Nhưng có một cái gai: việc theo đuổi những ham
muốn này chỉ làm trì trệ niềm an bình tâm tư.
Bằng
việc theo đuổi những lạc thú nhạt thếch, chúng ta lạc lối hoàn toàn mục tiêu
hoài bão. Epicurus lập luận rằng khao khát sự sang trọng, địa vị và những hoan
lạc chỉ là lớp áo ngoài che giấu sự thiếu đói niềm thỏa nguyện càng sâu hơn.
Trong
một thử nghiệm về an sinh sớm nhất lịch sử con người, Epicurus đã từ bỏ việc
theo đuổi ước muốn và thực hiện ba thay đổi cơ bản trong cuộc đời của ông để đo
lường mức độ những thay đổi này ảnh hưởng đến hạnh phúc của ông và những người
theo ông ra sao. Trên thực tế, ông đã mua một ngôi nhà lớn ở Athens và đưa nhiều
người bạn thân nhất của mình đến đấy ở cùng.
Theo
đuổi công việc yêu thích: Epicurus và bạn bè đã cắt giảm phần lớn công việc để
dồn hết vào những công việc họ yêu thích. Sống chung với nhau, ông và các bạn
bè đã trứ tác, làm đồ gốm và nấu ăn. Họ sống hạnh phúc bên nhau, ưu tiên ý
nghĩa sống hơn của cải. Trong gia đình chung này, Epicurus và bạn bè của anh
dành cả ngày tìm kiếm sự thanh tĩnh. Họ thiền định, dành thời gian ở một mình để
suy gẫm và viết lách. Lối sống này cực kỳ thành công trong việc giúp họ tìm thấy
sự thanh tâm.
Social Plugin