Những bài hát về rừng núi trong nhạc trữ tình
Trăng mờ bên suối - Lê Mộng Nguyên
Lê Mộng Nguyên là nhạc sĩ gốc Huế. Năm 9 tuổi đã làm được thơ hay và có bài đăng trong nội san trường Khải Định (sau là trường Quốc Học Huế) với bút danh Yên Hà. Năm 15 tuổi đã sáng tác ca khúc đầu tay Xuân Tươi dưới bút danh Lan Đào. Năm 18 tuổi, bắt đầu viết bài cộng tác với nhiều tờ báo gồm Phật Giáo Văn Tập, Việt Nam Tân Báo, Đường Mới…
Lê Mộng Nguyên cũng là em ruột đạo diễn nổi tiếng Lê Mộng Hoàng. Bài Trăng Mờ Bên Suối được ông viết năm 1949 khi mới 19 tuổi. Bài hát nói lên nỗi lòng của tác giả khi nhớ người yêu, nhớ sông Hương núi Ngự trước khi lên đường sang Pháp du học năm 1950 sau khi đậu tú tài toàn phần.
Tại Pháp ông tốt nghiệp cử nhân luật năm 1954, vá có một thời gian làm việc trong sứ quán Việt Nam tại Pháp dưới quyền đại sứ Phạm Duy Khiêm (anh ruột nhạc sĩ Phạm Duy). Năm 1962 ông đậu tiến sĩ quốc gia ở Pháp với ba bằng cao học các ngành luật Droit public, Droit privé và Sciences Politiques. Ông sau đó được bổ nhiệm giảng dạy tại các đại học Luật Paris, Đại học Besancon.
Thời điểm viết bài hát, nhạc sĩ Lê Mộng Nguyên đang hò hẹn với một nữ sinh trường Đồng Khánh – Huế. Cô là người trong hoàng tộc, đương tuổi dậy thì. Họ thường hẹn hò gặp nhau bên bờ sông Hương, ngay trước cổng trường Khải Định và Đồng Khánh, 2 trường nam và nữ nổi tiếng nơi xuất phát của biết bao nhiêu mối tình thơ mộng ngày đó.
Dù bối cảnh bài hát là “bên suối”, kỳ thật bài hát được nhạc sĩ sáng tác bên bờ sông Hương và dùng trí tưởng tượng nghĩ đến khung cảnh diễm huyền đầy lãng mạn bên một bờ suối róc rách vào một đêm chia tay. Với trí tưởng tượng phong phú của một học sinh 19 tuổi, nhạc sĩ biến những cuộc gặp nhau bên bờ sông Hương vào những buổi chiều trở thành cuộc gặp gỡ lần cuối cùng bên bờ suối vắng dưới ánh trăng mờ, mà ngay cả hoa lá cũng động lòng nức nở khóc nỗi chia ly. Tác giả như linh cảm về một cuộc chia lìa sắp tới, và điều đó đã thực sự xảy ra khi ông phải rời xa quê nhà chỉ 1 năm sau đó (1950), để rồi xa quê cha, xa người yêu đến 70 năm không gặp lại.
Rừng muôn cây xanh cao âm u ngàn gió lá
Khuất bóng ánh trăng sao ngồi chung quanh phiến đá
Ta khơi lửa đào. Bập bùng bập bùng trong đêm thâu
Mờ sương reo trong không âm u ngàn thác lá
Gió lắng xa mênh mông ngồi trong hơi núi giá
Ta khơi lửa hồng. Bập bùng bập bùng trong đêm sâu
A . . . ngồi trong ánh hương đêm
Ta cùng cất cao lời nguyền
Thề đồng tâm ta quyết thề sông núi (nhắc lại cả câu)
Đem tâm can xây đắp ngày tươi mới (nhắc lại cả câu)
Hm (tiếng ngân thật dài)
Một lòng son! Bền tâm chí! Vì non nước!
Có sa chi lao lung
Anh em ơi im nghe vang âm trong rừng
Một lòng son! Bền tâm chí! Vì non nước!
Có sa chi lao lung (chậm dần cho đến hết)
Anh em ơi im nghe vang âm trong rừng
Hm (tiếng ngân thật dài)