Dọc đường đất quanh co, hai bên đầm rộng ngòi dài, cuối thu sen đã tàn còn để sót lại trên mặt nước những lá nhăn nheo như buồn một nỗi buồn ly biệt.  Nước phẳng lặng, đồng ruộng phẳng lặng, ngọn cỏ xanh xanh...

Trên suốt một dải đầm sen chỉ có lá cây súng tròn như chiếc bánh đa nổi trên mặt nước, duyên keo kết với nước, phô cả bộ mặt với trời xanh như tận hưởng tình của trời đất.  Có những chiếc lá hơi úa vàng, có chiếc còn xanh mơn mởn. Nước phô bày một bộ áo, như xô đẩy lên trên mặt một linh hồn.

Giữa đám lá tẻ ngắt, bỗng ở phía bên kia hồ cách xa đường cái không bao nhiêu lộ một bóng hoa súng màu thiên thanh.  Người du khách lơ đãng sẽ không trông thấy nó đâu vì nó không hề rực rỡ như sen, sen còn đỏ chói cám dỗ mắt người ta, sen còn tỏa hương thơm ngát kích thích dục vọng người ta, khiến người ta hái để ướp trà.  Ừ thì bảo hoa sen là hoa quân tử thơm nức hương bên cạnh bùn, để ta gọi súng là hoa tiên tử, chẳng bao giờ nó nở nhiều, suốt một dải đầm rộng mênh mông chỉ có mình bông hoa cô độc.

Hoa súng màu thiên thanh, duyên nợ nó với tôi là tất cả một lịch sử ! Thuở còn bé, tôi trông nó nở ở trước nhà, trong một cái ao thân mật có lũy phía ngoài.
Ngõ nhà tôi mở thẳng ra bờ ao. Cái ngõ nhỏ có mái, có xà tre đánh đu được, nay tôi còn trông rõ quá ! Khi xưa, tựa ở đó, tôi mong thấy mẹ tôi đi xa về hoặc dì tôi sang chơi. Lúc ấy tâm hồn còn trẻ của tôi ( tôi mới lên sáu ,lên bảy ), kinh nghiệm sự đời bằng giác quan, tôi cảm vẻ đẹp và "một cái gì lâng lâng thanh thiết" ở bông hoa súng, nở không biết về mùa nào.

Bẵng đi mười lăm năm, tôi không trông thấy thứ hoa đó nữa, vì tôi lên thành phố trọ học… Rồi cách đây một năm, dịp cuối mùa thu tôi vào chơi một làng quê yên tĩnh với một người bạn, tôi mới lại được trông thấy một bông hoa súng đúng lúc vừa vặn nở ở một cái ao nhỏ gần một cái quán đầu làng. Vẫn hoa cô lập ngoi lên mặt nước độ hai gang tay, cánh bao dưới màu phớt nâu, cánh hoa thon thon, màu thiên thanh man mác, làm rạng cả mặt hồ.

Rồi năm nay cách ngày ấy một năm, trên một con đường gập ghềnh, ngồi trên xe đạp, tôi lại trông thấy hoa súng lần thứ ba. Vẫn nó ẩn hiện dưới mặt trời và sắc nước, nở êm như ru, không yến oanh, không ong bướm, không tỏa hương ngát, bao giờ cũng đứng đơn chiếc.


Theo Đinh Gia Trinh